یکی از نظریه‌های تکامل یافته در مدیریت شهری بر پایه فناوری اطلاعات، ایده هوش کالبدی شهرها و به عبارت رایج‌تر شهر هوشمند است که با تحلیل اطلاعاتی که در بستر فناوری‌های نوین جمع آوری می شود به بهبود مدیریت منابع، دارایی‌ها و خدمات شهری کمک می‌نماید.
در نگاه اول ایده طراحی شهرهای هوشمند در کشور با توجه به شرایط کنونی اقتصادی جامعه تا حدی بلند پروازانه و غیر ضروری به نظر برسد حال آنکه ایجاد و توسعه شهرهای هوشمند بعنوان راه‌کاری بی‌بدیل جهت حل بسیاری از مشکلات شهرهای کنونی مطرح شده است. از اولین اثرات ملموس طراحی شهرهای هوشمند می‌توان به کاهش ترافیک، صرفه‌جویی در مصرف انرژی و افزایش امنیت عمومی و مانایی محیط‌زیست اشاره نمود.
در این گزارش تلاش شده است ضرورت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایجاد و توسعه شهر هوشمند در کشور مورد بررسی قرار گیرد.
مفهوم هوشمندی در شهرها و كلان شهرها تنها بر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات دلالت نمی‌کند، بلکه جنبه‌های سیاسی و مدیریتی را نیز در بر می‌گیرد. چالش‌هایي نظیر رشد جمعیت، مدیریت پسماند، کمبود منابع طبیعی، آلودگی هوا، مشكلات سلامتي و درمانی، ازدحام جمعیت و فرسودگی زیرساخت ها و… از جمله دلایل حرکت به سمت هوشمند نمودن شهرها به عنوان راهبردي مهم برای رسیدن به توسعه پایدار شهری به حساب می آید.
از سوی دیگر، افزایش دیجیتالی شدن به طور قابل توجه‌ی شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی را در کشورها بهبود می‌بخشد. نتایج بررسی صورت گرفته توسط OECD در میان 192 کشور عضو این سازمان نشان می‌دهد که افزایش40 امتیازی در نمره دیجیتالی‌سازی منجر به افزایش تقریباً 4.9 درصدی در شاخص بهبود زندگی می شود.
بر این اساس می‌توان گفت که یکی از راهبردهای شتاب بخشی به توسعه اقتصاد دیجیتال (به ویژه توسعه‌ی لایه‌های دوم و سوم)، ایجاد و توسعه‌ی شهرهای هوشمند می‌باشد که فناوری‌های نوین نظیر اینترنت اشیاء در کنار توسعه‌ی شبکه‌های پهن‌باند (توسعه فناوری نسل پنجم) در شکل‌گیری شهرهای هوشمند نقش بسزایی دارند.
اگر چه نوآوری و راه‌حل‌های فناورانه بخش اصلی ایده شهرهای هوشمند می‌باشند، اما به تنهایی قادر به پیاده‌سازی اهداف شهر هوشمند نمی‌باشند و لازم است با برنامه‌ریزی، بستر مناسب برای بهره‌گیری از کاربردهای آن در موضوعات سیاسی، مدیریتی، اجتماعی و زیست محیطی فراهم شود.
شهرهای هوشمند در جهان در زمینه‌های مختلف برای ارائه‌ی راهکارهای خلاقانه و استفاده از ابزارهای هوشمند جهت رفع کاهش چالش‌های موجود با هدف توسعه پایدار و ارتقای کیفیت زندگی تلاش می‌کنند.
از نمونه‌های هوشمندسازی که در بخش‌های مختلف یک شهر در سطح جهان صورت گرفته، می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- توسعه انرژی سبز و سیستم های دارای قابلیت کاهش اتلاف و استفاده مؤثرتر از انرژی
- مدیریت زنجیره تامین (شناسایی گلوگاه‌ها و کاهش هزینه‌های تولید)
- کمک به پیش بینی و مانع خالی ماندن املاک مسکونی
- شبیه سازی جریان ترافیک مبتنی بر استفاده از چراغ‌های راهنمایی هوشمند، سنسورهای شبکه و سیگنال‌ها
- دسترسی به برنامه حمل و نقل عمومی
- مدیریت تقاضا و کیفیت آب
- آبیاری هوشمند و کنتورهای برق هوشمند
- کشف جرم با کمک پلیس هوشمند (شبکه‌ای از سنسورها و دوربین‌ها)
- رانندگی سبز (تعیین سرعت مناسب با کمترین فاصله بین وسایل نقلیه در ترافیک با کمک اینترنت اشیاء) برای کاهش مصرف سوخت و تسریع تحقق اهداف زیست محیطی
- توسعه شبکه‌های حسگر جهت جلوگیری از حریق و کنترل دما و رطوبت در ساختمان
- توسعه ترموستات هوشمند برای سیستم‌های تهویه مطبوع مرکزی در ساختمان‌ها
- ابزارهای سیستماتیک بررسی اثرات وزش باد
- سیستم‌های مانیتورینگ شهری
پیش‌ران‌های هوشمندسازی شهرها در ایران
اتحادیه جهانی مخابرات (ITU)، اینترنت اشیاء را زیرساختی جهانی برای اجتماع اطلاعات و ارائه خدمات پیشرفته (فیزیکی و مجازی) بر اساس فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی موجود و در حال تکامل می‌داند. در شهر هوشمند، اینترنت اشیاء بعنوان ابزار اصلی برقراری ارتباط میان ماشین با ماشین و ماشین با انسان می‌باشد که بر این اساس، چهار مولفه‌ی اصلی برای ایجاد بستر مناسب در راستای هوشمندسازی شهرها با فناوری اینترنت اشیاء، معرفی شده است:
- سنسورها
- شبکه‌های ارتباطی
- ذخیره‌سازها و پردازشگرها
- نرم‌افزارهای کاربردی
گام اصلی در اقدام برای هوشمندسازی شهرها، تامین چهار مولفه بالا می‌باشد که با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی کشور و چالش‌های موجود در زنجیره تامین این مولفه‌ها از طریق تعاملات بین‌المللی و همچنین با توجه به مشکلات اقتصادی و اجتماعی و زیست‌محیطی روبه افزایش شهرهای بزرگ کشور (آلودگی هوا، ترافیک، کمبود آب، امنیت اجتماعی)، ضروری است برنامه‌های حمایتی برای ساخت و تولید زیرساخت‌های مورد نیاز هوشمندسازی شهرها از بنگاه‌های داخلی کشورمدنظر قرار گیرد.
بدین ترتیب صنایع زیرساختی زیر که در لایه‌ی هسته‌ی الگوی اقتصاد دیجیتال قرار دارند، بایستی در برنامه‌های حمایتی در اولویت قرار گیرند:
- شرکت‌های تولیدکننده سخت‌افزاری مانند پردازنده‌ها، تراشه‌ها، کیت‌ها
- شرکت‌های نرم‌افزاری تولیدکننده نرم‌افزارهای کاربردی و نرم‌افزارهای مربوط به رایانش‌ابری و سیستم‌های امنیتی
- شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات اتصال و شبکه‌ها
- شرکت‌های مخابراتی و فراهم‌کننده اینترنت
بر اساس “سند ملی تحول دیجیتال ایران”، 10 مساله‌ی با اولویت کشور آب، فساد، بیکاری، بحران سرمایه اجتماعی، فقر و نابرابری، سلامت روان، نوسان ارز، آلودگی هوا و امنیت اجتماعی شناسایی شده است:
طبق مطالعات صورت گرفته شش فناوری بلاک‌چین، اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی، رایانش ابری، کلان داده و 5G بیشترین تاثیر را در حل چالش‌های فوق داشته‌اند که در این میان، سه فناوری 5G، رایانش ابری و کلان‌داده بعنوان زیرساخت‌های اصلی شکل‌گیری فناوری اینترنت اشیاء جهت استقرار شهر هوشمند ضروری هستند.
لذا در کنار توجه و برنامه‌ریزی برای تقویت بنگاه‌های تولید‌کننده‌ی سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و تجهیزات (تقویت هسته اقتصاد دیجیتال)، توسعه‌ی فناوری‌های 5G، رایانش ابری و کلان‌داده از ضروریات است.
منابع:
- سند تحول دیجیتال ایران
- مطالعه درگاه هاي اينترنتي سازمان هاي بين المللي مرتط با فاوا از منظر اخبار و محتواي در راستاي شهر هوشمند
- Smart City & Inclusive Growth/ OECD/2020
- Top Five Smart City Trend to Watch for 2020- https://irishtechnews.ie
- https://irishtechnews.ie/5-smart-city-trends-to-watch-for-in-2020
